به گزارش پايگاه خبری عصرجهان؛ جهانگیر آشنا کارشناس ارشدبرنامه ریزی ورفاه اجتماعی بهمئي در ياداشتي به تشریح حقوق معلولين در اين شهرستان پرداخت و بر لزوم رعايت اين حقوق تاكيد كرد.

"اگر معلولي در جامعه حيثيتش خدشه دار مي شود يا اگر نمي تواند از جدول مرتفع حاشيه خيابان بگذرد، هر دو به عدم شناخت از او بر مي گردد ،كه اولي از سوي جامعه و دومي از جانب مسئولاني است كه متولي شهرسازي هستند"

متن يادداشت جهانگیر آشنا به شرح زیر است:

ضمن تقدير ویژه از ریاست محترم اداره بهزیستی و شهردارمحترم ليكك  به خاطر خدمات دهی به مجموعه تحت امر درشهرستان بهمئی، امیدوارم شهردار محترم شهرلیکک وریاست محترم اداره بهزیستی نسبت به پیگیری حقوق شهروندی معلولان عزیزتمام تلاش خود را بكارگيرند.

معلولین از هر نوع كه باشند، هرگز از حقوق اجتماعي خود، به عنوان شهروندي كه نظير ديگران وظايف اجتماعي خويش را انجام مي دهند، برخوردار نيستند . اين امر در كليه عرصه هاي اجتماعي صادق است .طبعاً يكي از اين عرصه ها، برنامه ريزي شهري و طراحي براي معلولین در فضاي شهري است . مراكز خدمات مختلف درون شهر و ساختمانهاي عمومي و فضاهاي شهري، هيچ يك وجود معلولین را جدي نگرفته اند و اين مكانها تا حد زيادي مناسب حال آنها نيست.

اينكه نگاه ما به انسان و پيرامونش چگونه باشد و تبيين مناسبات اجتماعي با چه الگوي جامعه شناختي سامان پذيرد،  سطح انتظار از خدمات قابل ارائه و مدلهاي ارائه خدمات را دگرگون ميكند.

درگذشته، انسانهاي معلول را به عنوان افرادي رانده شده، كمتر توسعه يافته و تغيير يافته تلقي مي كردند. نگاه دیروز ما همراه با تبعيض ، شك و ترديد نسبت به افراد معلول و توانايي هايشان بود و نگاه امروزي ما بقدري تغيير يافته كه نه تنها آنها را در برابري همه جانبه با افراد عادي جامعه مي بينيم بلكه حقوق و امتيازهاي ويژه اي را نيز در عرصه هاي گوناگون برايشان طلب مي کنيم.

اين نگاه بيان انساني شده از افراد معلول وشناختي توسعه يافته و دموكراتيك از نقشي است كه آنها مي توانند در عرصه هاي مختلف اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و حتي سياسي ايفا كنند.

 در اين مقاله سعي مي شود كليه جوانب براي مناسب سازي مبلمان شهري، تجهيزات و فضاهاي شهري در نظر گرفته شود و با توجه به استانداردهاي مربوطه ايده ها و نظرات جديدی ارائه شود. باید توجه کرد که امروزه مهمترين بحثي كه در خصوص مناسب سازي فضاهاي شهري و ساختمانهاي عمومي براي معلولين مطرح مي شود، برداشتن موانع در مسيرهاي حركتي و يا احداث دسترسي هاي مختص اين عزيزان مي باشد.

اصولا هدف عمومي برنامه ريزي شهري، ارتقاء كيفيت زندگي به كمك اصلاح بنيان هاي فيزيكي شهر وسازماندهي عقلاني طراحی های شهري است. در اين راه چون سازماندهي فضاهاي زيستي همه انسان ها مورد نظر است، بنابراين بايد همه انسان ها را به طور عام در بر گيرد، چه اكثريت سالم و چه اقليت داراي محدوديت را ؛ زيرا معيار مهم درموفقيت هر برنامه، قابليت پوشش دهي همه مخاطبان خود است. بنابراين برنامه ريزي شهري بايد فضاي شهري را چنان سازماندهي كند كه همه شهروندان بدون اينكه تبعيضی عليه هيچ گروهي اعمال شود قادر به تامين و رفع نيازهاي حياتي خود باشند و در بهره وري از  يك زندگي جمعي، آزاديهاي فردي شان تضمين شود. از نظر برخي افراد سكونت در شهرها و شهركهاي مدرن براي كار و زندگي، راحت و پرجاذبه است و سبب خلق فرصتها وتجربيات مختلفي مي شود اما براي افراد ناتوان اين چنين محيط هاي ساختماني پر از نا امني و اضطراب و خطر است.

افراد معلول با موانع زيادي مواجه هستند كه مانع تردد آزادانه و ايمن آنها مي شود. براي كساني كه از صندلی چرخدار استفاده ميكنند راه پله ها و اختلاف سطح ها مانع محسوب مي شود و افراد نابينا با توجه به عدم وجود راهنما و علامت هاي خاصي كه توسط آن بشنوند يا لمس كنند، در معرض خطر هستند. در حقيقت يك ريشه مشترك، منشاء خطرهاي اجتماعي و محيطي است و آن عدم شناخت كافي از معلولان و نيازهاي آنهاست .

به عبارتي روشن تر اگر معلولي در جامعه حيثيتش خدشه دار مي شود يا اگر نمي تواند از جدول مرتفع حاشيه خيابان بگذرد، هر دو به عدم شناخت از او بر مي گردد ،كه اولي از سوي جامعه و دومي از جانب مسئولاني است كه متولي شهرسازي هستند. 

بهتراست در چنين امور حياتي و مهم با استفاده از وجود معماران متخصص، مهندسين، طراحان و برنامه ريزان شهري راهكاره ایي مناسب و اساسي كه با بافت و فرهنگ كشور ما كاملا تطبيق داشته باشد،ارايه شود.

مهمترين اهداف مناسب سازي محیط شهری عبارتند از:

1- توسعه مشاركت فعال افراد معلول در بخشهاي مختلف جامعه

2- تقويت عزت نفس، انگيزه تلاش و عشق به زندگي در اين گروه از افراد براي ساختن فرداهاي بهتر

3-  افزايش سطح پايگاههاي اجتماعي افراد معلول به واسطه احراز نقشهاي مؤثرتر در جامعه

4- استفاده از خلاقيتها و قابليتهاي پنهان افراد معلول در تسهيل فرايند توسعه اجتماعي

5- تلفيق ابعاد گوناگون زندگي فرد داراي معلوليت با ساير افراد جامعه و اجتناب از جداسازي آنان از ساير اقشار جامعه

همچنین اصول اساسي كه مي بايست در طراحي و مناسب سازي بناها و فضاهاي شهري مورد نظر قرار گيرد تا ميزان سازگاري با محيط افزايش يابد عبارتند از:

دست يافتن : هر فردي بايد به تمام مكانها و بناهاي عمومي دسترسي داشته باشد.

راه داشتن : امكان راه يافتن به تمام بناهاي عمومي بايد وجود داشته باشد.

به كار بردن : استفاده از تمام تسهيلات عمومي و امکانات محيطي بايد ميسر باشد.

بر اين اساس الزامات به شرح زير مي بايست در طراحي و مناسب سازي ساختمانها و محيط شهري لحاظ شود :

1- دسترسي : بناها و فضاهاي شهري بايد چنان طراحي شود كه همه مردم بتوانند به آن دسترسي داشته باشند.

2- دستيابي : در بناها و فضاهاي شهري تمهيدات به گونه اي فراهم آيد كه همه مردم بتوانند تا حد امكان به بناها و مكانها دست يابند.

3- كاربري : بناها و فضاهاي شهري بايد طوري طراحي شود كه همه مردم بتوانند از آن استفاده كنند و لذت ببرند.

4- جهت يابي: بناها و فضاهاي شهري را بايد به گونه ای طراحي كرد كه جهت يابي و يافتن مسير به آساني صورت گيرد.

5- ايمني : بناها و فضاهاي شهري را بايد طوري طراحي كرد كه همه مردم بتوانند در رفت وآمد باشند، بدون اينكه زندگي و سلامتي آنان به مخاطره افتد.

6- كارپذيري : محل كار اعم از اداره و كارگاه بايد طوري طراحي شود كه امكان مشاركت و اجراي نقش را به معلولين بدهد.

مناسب سازي مبلمان شهري

پياده روها

به طور قطع بيشترين مكاني كه يك عابر پياده در سطح شهر با آن سرو كار دارد و به ويژگيهاي آن اهميت مي دهد پياده رو است . پياده روها بايد به گونه اي طراحي شوند كه قابل استفاده براي افراد معلول نیز باشند. طراحي اينگونه پياده روها نه تنها هيچ خللي در تردد ديگر افراد جامعه وارد نمي آورد بلكه دربسياري ازموارد باعث بالا رفتن ايمني بخصوص براي كهنسالان و كودكان درجامعه ميشود. شيب يك پياده رو از مهمترين و اولين عوامل ساخت آن محسوب مي شودكه بايد درست و اصولي صورت بگيرد . حداقل عرض مفيد پياده رو بايد 125 سانتي متر باشد . براي تعيين پهناي معابر و تجهيزات شهري ، صندلي چرخدار (به دليل دارا بودن بيشترين محدوديت در ميان وسايل كمك حركتي متداول ) مبنا قرار داده ميشود .حركت مستقيم صندلي چرخدار بدون همراه حداقل فضايي به پهناي حدود 90 سانتي متر نياز دارد و حركت مستقيم صندلي چرخدار با همراه حداقل فضايي به پهناي 80 سانتي متر نياز دارد.

در بسياري از شهرهاي پرتراكم ايران پياده روها داراي استانداردها ي لازم نيستند . ذكر اين نكته ضروري است كه در پياده روهايي كه به هر دليل مانعي نصب مي گردد ، رعايت حداقل عرض مفيد عبوري 125 سانتي متر اجباري است. در سالهاي اخير با خيابان كشي هاي جديد و تغيير در عرض خيابانها بسياري از باغات و زمينهاي اطراف شهرها داخل بافت شهري شده است و به سبب كهنسال بودن برخي درختان مسئولان مربوطه از قطع اين درختان جلوگيري بعمل آورده اند حال آنکه این درختان در جلو پياده رو ايجاد سد معبر ميکنند. پياده روها در شهرهاي ما بافتي نا همگون و متفاوت دارند هماهنگ سازي بافت پياده روها و برداشتن دكه هاي روزنامه فروشي، باجه هاي تلفن ، تيرهاي چراغ برق ،تابلوهاي تبليغاتي و صندوق هاي پست از سر راه عابرين و و استاندارد سازي آنها و همچنين چيدمان درست و منطقي آنها و قرار دادن جايي تعيين شده و مشخص براي هر وسيله عمومي باعث مي شود در كوتاه زماني چيدمان وسايل براي افراد جامعه حتي نابينايان تعريف شده باشد و هر شخص با آگاهي كامل نسبت به فضاي اطراف خود گام بردارد. ارتفاع حد اقل 1/2 سانتي متر براي پيش آمدگيها(مانند تابلو،علايم وسايبان مغازه ها )به نظر منطقي مي آيد. رعايت اين نكته كه بين پياده رو و سواره رو، جدول يا اختلاف سطح نباشد ضروريست همچنين در محل ارتباط پياده رو با سواره رو علايم حسي قابل تشخيص براي نابينايان وجود داشته باشد و باید در كنار پياده رو ها سكوهايي براي استفاده معلولين نيمه متحرك تعبيه گردد. بهتر است براي فرش پياده رو ها از موزاييك هاي سكه اي و برجسته جهت عبور نابينايان استفاده شود . هرس كردن گياهان و شاخ و برگ درختان اطراف پياده روها در فصول مختلف سال نیز ضروري به نظر مي رسد. همچنین ايجاد پياده رو متحرك مي تواند در ورودي متروها مورد استفاده قرار گيرد تا رفت و آمد معلولین با سهولت بیشتری صورت پذیرد.

پل هاي ارتباطي بين پياده رو و خيابان

بهتر است براي سهولت عبور و مرور ناتوانان جسمي پل ارتباطي بين پياده رو و سواره رو حداقل در هر 50 متر پيش بيني شود ، اين پلها بايد حداقل 120 سانتي متر پهنا داشته باشند. بين پل ارتباطي پياده رو وسواره رو نبايد اختلاف سطح وجود داشته باشد در صورت وجود اختلاف مي توان با قرار دادن رامپ به طرف پياده رو و خیابان فاصله را از بين برد. همچنین تبديل تمام پلهاي آهني به پلهاي بتني يا آسفاتي باعث ميشود تا از لغزندگي سطح پلها جلوگيري شود . رعايت اين موضوع كه در امتداد كليه خط كشي هاي عابر پياده پل هاي ارتباطي نصب گردد به معلولين كمك شاياني مي نمايد . همچنين لازم است دستگاههاي توليد صدا و خبر كننده به هنگام عبور آزاد براي عابر پياده جهت استفاده نابينايان در تقاطعهاي پر تردد نصب شود .بهتر است با سخت گرفتن قوانين از توقف اتومبيلها در مقابل پلهاي ارتباطي جلوگيري به عمل آيد .

پله ها

از اجزايي كه در ساختمان شهري ديده مي شود وجود پله مي باشد بهتر است پله ها را با اصول استاندارد تعريف شده براي اشخاص معلول جامعه طراحي نماييم. قبل از ورود به قفسه پله علايم حسي براي هشدار نابينايان نصب گردد .عرض كف هر پله 30 سانتي متر و حداكثر ارتفاع آن 17 سانتي متر باشد ضمن آنکه طرفين پله باید دستگيره داشته باشد و ارتفاع آن از كف پله 50 سانتي متر باشد. همچنين لبه پله كاملا غير لغزنده و با اختلاف رنگ قابل تشخيص باشد. بهتر است در كناره هاي عرض پله لبه مخصوص براي جلوگيري از لغزش عصا تعبيه شود.

محل عبور عابر پياده در خيابان

مشخص نمودن محل خط كشي عابر پياده در كف خيابان يكي از اقدامات ضروري مي باشد. بایستی عرض خط كشي عابر پياده در محل هاي مورد لزوم حداقل 150 سانتي متر باشد. همچنين در مكانهايي نزديك اماكن مخصوص معلولين مثل مدارس نابينايان ومراكز توانبخشي وغيره بهتراست از خط كشي قابل تشخيص جهت تردد معلولين خصوصاً نابينايان و پياده استفاده شود .

كفپوش معابر

 در تعيين كفپوش معابر نخستين هدف بايد رعايت ايمني افراد جامعه باشد و سطوح ايجاد شده بايد داراي كمترين ناهمواري باشند ، در زمان بارندگي سطح لغزنده ای نداشته و با اقليم منطقه سازگار باشند. با بررسي و تحقيق بين كفپوشهاي مختلف چنين نتيجه حاصل شد كه بتن آسفالتي از بهترين كفپوشهاي قابل اجرا در خيابانها و پياده روهاست. بتن آسفالتي مخلوطي از مصالح سنگي متراكم با دانه بندي پيوسته است. این نوع بتن جسمي است همگن كه كاملا باربر است ، دوامش زياد است ، احتياج به تعمير دايم ندارد و داراي تاب برشي نسبتا زيادي است همچنین در هواي گرم تغيير شكل نمي دهد و در برابر عوامل جوي مقاومت مي كند. به دليل اجراي سريع و موجود بودن مصالح بتن و قير در ايران، يكي از مناسب ترين پوششها براي معابر شهرهاي كشورمان مي تواند باشد. البته بهترين پوشش كه براي اشخاص نابینا نيز عبور و مرور را تسهيل نمايد استفاده از موزاييك هاي سكه اي مي باشد ولي به دلايل عنوان شده، بتن آسفالتي داراي مطلوبيت بیشتری نسبت به ساير موارد مي باشد.

تابلوها

يكي از وسايلي كه امروزه انواع و اقسام آن در شهرها خود نمايي ميكنند، تابلوهاي شهري نظير تابلوهاي راهنمايي و رانندگي ، تبليغات و تابلوهاي اعلانات مي باشد و در صورتي كه محل قرارگيري آنها درست باشد هيچگونه آسيبي به افراد، خصوصا معلولین نمي زنند. اما در چند ساله اخير تابلوهاي نئون و فلكس شهري نه تنها آسايش و رفاه اين اقشار از جامعه را گرفته بلكه مشكل بزرگي به نام آلودگي نوري را وارد شهرهاي كشورمان نموده است؛ این نورهاي زننده و مصنوعي در شب ضمن آنكه مكانيسم طبيعي بدن را بر هم مي زنند باعث ناراحتي هاي فراوان چشمي و عصبي در افراد شده اندکه اثر اين آلودگي در ناتوانان جسمي نمود بيشتر و واضحتري داشته است.

تیرهای چراغ برق

از جمله نكاتي که در كشور ما بايد بدان بسيار اهميت داده شود بحث تيرهاي چراغ برق است كه به دليل عدم سازماندهي درست در هر خيابان به شكل و سياق متفاوتي سر بر افراشته اند. در برخي خيابانها تيرها در لبه پياده رو ها در برخي در وسط پياده رو ها و در برخي در حاشيه خيابان و بعضي هم در وسط بلوارها كار گذاشته شده اند؛ جنس آنها نيز برخي چوبي و برخي سيماني ویا فلزی است. حال آنكه اگر هماهنگي در قرارگيري اين تيرها صورت بگيرد افراد موقعيت و ذهنيت خود را نسبت به آن تطبيق مي دهند. در ضمن  این تیرها باید در جايي كار گذاشته شوند كه عبور و مرور افراد را مختل نكنند و در هر ساعتي از شبانه روز قابل رويت براي افراد  مختلف حتي كم بينايان باشند .

امیداست مقاله بالا در مورد معلولان عزیز رعایت شود

جهانگیرآشنا

کارشناس ارشدبرنامه ریزی ورفاه اجتماعی