مبارزه با فساد در نظام اداری از شعار تا عمل (عوامل ،چالشهاوراهکارها)

 خداوند متعال در سوره مبارکه  قصص ایه 77  می فرماید :

   با این ثروتى که خداوند به تو ارزانى کرده است، در پىِ دستیابى به سراى آخرت باش و براى آبادانى آن بکوش، و بدان که بهره واقعى انسان از دنیا آن چیزى است که براى آخرت او سودمند باشد; پس مبادا با ترک انفاق بهره واقعى خود را از ثروت دنیا از کف بدهى! از سرِ احسان و نیکوکارى انفاق کن; همان گونه که خداوند به تو نیکى کرده و بى آن که بر او حقى داشته باشى به تو عطا فرموده است. هرگز این ثروت و شوکت را وسیله فسادجویى در زمین قرار مده، چرا که خداوند فسادگران را دوست ندارد.

نصب العین قرار دادن توصیه ها ونصایح رهبر  معظم انقلاب اسلامی   وجامه عملی پوشاندن مسئولین به این توصیه ها  ونصایح مهمترین راهبرد مبارزه با فساد در نظام اداری است.

 کریم افتخاری درعصر جهان نوشت -نظام اداری در هر کشور رکن اساسی تصمیم گیری  در هر کشور می باشد .اگر یک دولت  از نظام اداری قائده مند وسالم برخوردار می باشد .هم در درون کشور می تواند اعتماد مردم خود را بدست آورد وهم در روابط بین الملل  مورد اعتماد دیگر ملتها ودولتها قرار می گیرد . که مهمترین اثر خارجی آن میزان سرمایه گذاری کشورها در کشور مقصد می باشد . یکی از پاشنه های آشیل دولتها  فساد اداری  در درون مدیران وکارمندان آن دولت می باشد .چنانچه میزان فساد اداری به مرحله بحران برسد. همانند استخوانی می مانند که دچار پوکی شده باشد وحیات فرد را به خطر اندازد  فساددر معنی لغویبه معنای شکستن است ودر وازه لاتینی به معنیrumpere است . بطورکلی  فساد اداری عبارتست از استفاده از قدرت عمومی برای کسب منافعخصوصی اداری، تحت تأثیر منافع شخصی یا روابط و علایق خانوادگی وقومی وقبیله ای .  که مهمترین عامل در فساد اداری عامل اقتصادی است  در عین حال این عامل مهمترین عامل در ایجاد «  رشوه » «اختلاس» و دیگر «  فساد ها» اعم از اخلاقی وسیاسی وفرهنگی واجتماعی  می باشد . بعد دیگر فساد عامل فرهنگی می باشد .که ضعف اعتقادات وباورهای دینی و خاموش بودن وجدانهای اجتماعی  وعدم تقوی سیاسی و….  از جمله ویژگیهای این عامل  می باشد .

. فساد و ابعاد آن جامعه چنان عملی زشت است که بارها در اسلام در آیات واحادیث مختلف نهی شده است. خداوند در سوره مبارکه بقره آیه  می فرماید ۲۷فرماید :« همانانى که پیمان خدا را پس از بستن آن مى‏شکنند و آنچه را خداوند به پیوستنش امر فرموده ‏گسلند زمین به فساد مى‏پردازند آنانند که زیانکارانند. » فساد اداری دارای آثار ونتایجی است  که ذیل به برخی دیگر از آثار ونتایج آن می پردازیم:

یکم: عدم وجود تقوی فردی وجمعی

در دیدار ی که رهبر معظم انقلاب با نمایندگان محترم مجلس داشتند بر رعایت تقوای فردی وجمعی تاکید داشتند وداشتن تقوی خودبه خود فرد را از گرفتار شدن در منجلاب فساد در بعد فردی و  جمعی دور می نماید .اما داشتن طمع دنیوی ودل بستن به لذات دنیوی  نمی تواند به فرد در داشتن تقوی کمک نماید . مفهوم تقوی فردی وجمعی چنان اهمیت دارد که  پیامبر عظیم الشان اسلام حضرت محمد (ص) می فرماید :«ان اکرمکم عندالله اتقیکم » همانا گرامی ترین شما نزد خداوند با تقوی ترین شماست » پس  تقوی مهمترین عامل  در جلوگیری از فساد  در بعد های مختلف می باشد .فرد با تقوی  وبا ایمان  با توجه به اعتقاد قلبی  که به خداوند دارد . دنبال کارهایی که خداوند نهی کرده نمی رود . تقوادر اصل بمعنى نگهدارى یا خویشتن دارى است و به تعبیر دیگر یک نیروى کنترل درونى است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ مى‏کند، و در واقع نقش ترمز نیرومندى را دارد که ماشین وجود انسان را در پرتگاهها حفظ و از تندرویهاى خطرناک، باز مى‏دارد. و معیار فضیلت و افتخار انسان و مقیاس سنجش شخصیت او در اسلام محسوب مى‏شود تا آنجا که جمله «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ» به صورت یک شعار جاودانى اسلام در آمده است. ضمنا باید توجه داشت که تقوا داراى شاخه‏ها و شعبى است، تقواى مالى و اقتصادى، تقواى جنسى، و اجتماعى، و تقواى سیاسى و مانند اینها.عامل اساسی در جلوگیری از فساد داشتن تقوای فردی وجمعی است

 دوم:عدم وجود شایسته سالاری وتعهد وتخصص

امروزه شایسته سالاری  وداشتن تعهد وتخصص دربسیاری از پستها ومسئولیتها مظلوم واقع شده است . در عین حال شایسته سالاری  عامل بسیار مهم  در رشد وتوسعه هر کشور می باشد . این شعار شایسته سالاری در بسیاری از مواقع به صورت انحصاری در اختیار عده ای خاص قرار گرفته است .  مبارزه با فساد نیازمند عملی نمودن  شعار شایسته سالاری  وداشتن تعهد وتخصص افراد در مناصب اداری است .هر کشوری نتواند این امر را نهادینه نماید ودر این رابطه به مصلحتها وملاحظه کاریها توجه نماید نمی تواند در عرصه داخلی وخارجی اعتماد لازم را به دست آورد  این کار مستلزم عزم ملی، خواست همگانیو جدیت دولت است. عدم انتخاب افرا ومدیرانی که در افکار عمومی ودارای داشتن پیشینه کیفری  وحتی در میان افکار عمومی دارای جهر ه ای بدنام هستند واصرار برخی افراد حقیقی وحقوقی به جهت منافع شخصی وگروهی  وقومی ورفیق بازی جهت انتخاب آنها در پستهای حساس  یکی از مهمترین پاشنه های آشیل ومعظلات اساسی  نظام اد اری است .  به نظر می رسد انتخاب مدیران شایسته ودارای تعهد وتخصص  وگزینش سخت در انتخاب آنها می تواند تا حدود زیادی نظام اداری را  سالم وقائده مند نماید .طی سالیان گذشته وحتی اکنون انتخاب بسیاری از مدیران مسئله دار وداری محکومیت کیفری  در مسئولیتهای حساس  ضربه اساسی را بر پیکره بیمار نظام اداری زده است .

 سوم :همکاری دولت ومردم در مقابله با فساد  اعم از سازمان یافته وغیر سازمان یافته

مهمترین عامل بروز فساد اداری بزرگ شدن بدنه دولت است  . جهت کاهش فساد اداری  از  چهره نظام اداری کشور دل بستن به دولت کاری عبث وبیهوده است .زیرا نظام اداری چنان پیچیده است که   دولتبرای این کار باید با صرف هزینه های فراوان اقدام به تأسیس نهاد جدیدی برای این کارو تأمین امکانات، استخدام افراد، تنظیم مقررات و قوانین مورد نیاز نماید .در هر حال مبارزه با فساد اداری نیازمند آموزش وفرهنگ سازی  وخواست همگانی ودر نهایت جدیت دولتمردان در هر سه قوه اعم از مقننه –مجریه وقضائیه است .این مبارزه می بایست بدون توجه به اشخاص حقیقی وحقوقی و وابستگی های آنها به افراد حقیقی وحقوقی از نقاط حساس شروع شود وهدف فقط قطع وهرس کردن شاخ وبرگها نباشد که جوانه های جدید ی مجددا رشد نماید .بلکه خشکانیدن آن در هر جا ومکان باشد .  حتی عواملی که به شکل لابی وپشت پرده اند ودر سازمانها وارگانهای دولتی مسئولیتی ندارند .مجازات شوند . که این امر مستلزم قوانین جزایی وکیفری در درون کشور است که الحمد الله در کشور وجود دارد .

نظارت درون سازمانی  ونظارت بر عملکرد مدیران و کارکنان  درون سازمانی 

نظارت درون سازمانی  ونظارت بر عملکرد مدیران و کارکنان  درون سازمانی  وداشتن ابزار وامکانات  جهت کشف وپیگیری عوامل مخل نظام اداری می تواند عامل موثری جهت پیشگیری از رشد فساد اداری واقتصادی در کشور  باشد . من پیشنهاد می دهم که  انتخاب حراست ادارت نباید به پیشنهاد مدیران باشد وعنصرو نهادی خارج از سازمان باید نیروهای ناظر بر عملکرد مدیران را انتخاب نماید .زیرا در برخی مواقع حراست برخی از  ادرات تحت تاثیر مدیر ان از بسیاری تخلفها چشم پوشی می نمایند؟! حتی  تخلف مدیران را گزارش نمی نمایند ؟! در هر حال مبارزه با فساد در نظام اداری فقط وظیفه اشخاص حقوقی وقوه های قضائیه –مجریه –مقننه و… نیست  بلکه ا افراد حقیقی می توانند با همکاری با دولت  چنانچه تخلفی مشاهده نمایند جهت دفاع از حقوق مردم گزارش نمایند .قطعا گزارشات چنانچه با دلایل مستند باشد .دولت می بایست جهت جلوگیری از سلب اعتماد عمومی با افراد خاطی در هر لباس ومقامی وچهره ای که  باشند؛ برخورد نمایند واز رفیق بازی ودوست بازی وباند بازی ودنباله کردن رفتارهای قبیله ای دوری نمایند واین مبارزه باید با دقت وظرافت خاص خود پیش برود زیرا مافیای فساد هیچوقت ساکت نمی نشیند بلکه با انواع ترفند خود را به برخی خواص و مسئولین موجه نزدیک می نماید و حتی در برخی مواقع اقدام به مظلوم نمایی هم می نماید مثل همان حکایتی که به فردی می گویند شما جزء مافیای واردات فلان فلان کالا هستی ؟! او در جواب جهت تبرئه خود می گوید : من استفاده از این کالا(سیگار) نمی نمایم پس چه نیازی به واردات دارم  . باید دغدغه رهبر معظم انقلاب را  درک ودریافت .زیرا  با نگاهی به سخنان ایشان ،رهبر معظم انقلاب مدت بیست سال است که در دیدارهای مختلف با مسئولین مختلف نظام بر مبارزه    وخشکانیدن فساد اداری واقتصادی  تاکید می ورزد .  در نهایت نصب العین قرار دادن توصیه ها ونصایح رهبر انقلاب  وجامه عملی پوشاندن مسئولین به این توصیه  ها ونصایح مهمترین واصلی ترین  راهبرد مبارزه با فساد در نظام اداری است . باید با اقدام عملی فرهنگ مبارزه با فساد را درجامعه عملی نماییم .

 والعاقبه للمتقین

کریم افتخاری  کارشناس ارشد علوم  سیاسی